Ιστορία & Προέλευση της Ελιάς

Σύμφωνα με τα πορίσματα της Παλαιοβοτανικής, η ελιά εμφανίστηκε πριν από χιλιάδες χρόνια στη γή. Τα πρώτα ευρήματα της ύπαρξης της στον ελλαδικό χώρο προκύπτουν από ηφαιστειακά πετρώματα.

Στο ηφαιστειογενές περιβάλλον της Νισύρου και της Σαντορίνης έχουν βρεθεί απολιθωμένα φύλλα ελιάς ηλικίας 50.000-60.000 χρόνων. Το παλαιότερο απανθρακωμένο ξύλο ελαιόδεντρου προέρχεται από την κοιλάδα του Ιορδάνη ποταμού και ανάγεται χρονολογικά στο 42.980 π.Χ. Η περιοχή αυτή θεωρείται η πατρίδα της εξημερωμένης ελιάς.

Έρευνες που έχουν γίνει από κλάδο της Παλαιοβοτανικής έχουν δείξει ότι από το 6.000 π.Χ. ήδη εντοπίζονται διαφορετικές ποικιλίες ελιάς στον ελλαδικό χώρο. Κατά την πρώιμη εποχή του Χαλκού 3η χιλιετία π.Χ.) αρχίζει η εκμετάλλευση της ήμερης ελιάς.

Δεν γνωρίζουμε την περιοχή που ξεκίνησε η ελαιοκαλλιέργεια, μπορούμε όμως να εικάσουμε πως η Κρήτη αποτέλεσε την αφετηρία. Το εύκρατο κλίμα και η γεωμορφολογία του εδάφους, σε συνδυασμό με την κοινωνικοοικονομική εξέλιξη των ανακτορικών κέντρων του νησιού και την ταχεία ανάπτυξη του γεωργικού τομέα, παράλληλα με τις εμπορικές επαφές των Κρητών με τους πολιτισμούς της Ανατολικής Μεσογείου ενισχύουν την άποψη αυτή.

Η καλλιέργεια της ελιάς και η εκμετάλλευση των προϊόντων της κυριαρχούν στην καθημερινή ζωή και την οικονομία του τόπου, όπως αποδεικνύουν πινακίδες Γραμμικής Β που βρέθηκαν στην Κνωσό και την Πύλο. Επιπλέον εντοπίστηκαν ελαιοτεχνικές εγκαταστάσεις και αποθηκευτικά αγγεία στις αποθήκες των μεγάλων ανακτορικών κέντρων αλλά και σε ναυάγια της εποχής εκείνης.

Ένα από τα πιο συγκλονιστικά ευρήματα καταγράφεται σε ανασκαφή στη Ζάκρο, όπου σε ένα πλημμυρισμένο από νερό σημείο, εντοπίζεται ένα άωτο κωνικό κύπελλο γεμάτο με παχιές μαύρες ελιές, διατηρημένες άριστα μες στο χρόνο.

Τα παραπάνω ευρήματα και κυρίως οι γραπτές πηγές, μας πληροφορούν για την παραγωγή του λαδιού, το εμπόριο αυτού με τις σχετικές ποσότητες που αποστέλλονται σε διάφορους τόπους, εργαστήρια, ιερά, θεότητες. Το λάδι προσφέρονταν ως αμοιβή ή ως δώρο σε διάφορα πρόσωπα. Μεγάλες ποσότητες λαδιού φαίνεται να προορίζονται για την παρασκευή αρωματικών ελαίων.

Κατά την περίοδο αυτή η ελιά απαντά στις δύο κύριες ποικιλίες της, άγρια και εξημερωμένη. Στις πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής, μάλιστα, καταχωρίζονται μεγαλύτερες ποσότητες ελαιοκάρπου αγριελιάς, δεδομένου ότι το ελαιόλαδο που παράγεται από αυτές θεωρείται πιο κατάλληλο για την παρασκευή αλοιφών και αρωμάτων.

Οι μεγάλες ποσότητες απλού ή αρωματισμένου λαδιού που αποστέλλονται ως προσφορές σε ιερά, θεότητες και πρόσωπα του ιερατείου, εξυπηρετούν σκοπούς πρακτικούς (φωτισμός, διατροφικές ανάγκες, φαρμακευτικές χρήσεις, καλλωπισμός κ.α.), αλλά και λατρευτικούς.